Zabawki w stylu Montessori — jak działają?

Czego dowiesz się z tego artykułu?

Inspirowane metodą Montessori zabawki pojawiają się nie tylko w żłobkach, przedszkolach i szkołach, ale także w naszych domach. Na rynku z łatwością znaleźć można odpowiednie zabawki, wymaga to jednak umiejętności rozpoznawania, które z nich nawiązują do metody Montessori. Dziś podpowiemy, czym jest owa metoda i na co warto zwrócić uwagę podczas wyboru zabawek dla dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym. Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest metoda Montessori i jakie ma założenia.

• Jakie zabawki Montessori wspierają rozwój dziecka.

• Dlaczego warto wybierać drewniane i naturalne materiały.

• Które pomoce Montessori rekomendują specjaliści.

Na czym polega metoda Montessori?

Metoda Montessori, stworzona przez włoską lekarkę, dr Marię Montessori, na przełomie XIX i XX wieku, to podejście pedagogiczne skoncentrowane na dziecku, jego naturalnych predyspozycjach i wewnętrznej motywacji do nauki. Fundamentem metody Marii Montessori jest przekonanie, że dzieci najlepiej uczą się poprzez doświadczanie – działając, badając i eksperymentując w przygotowanym otoczeniu. Dlatego też elementem metody są zabawki, które zachęcają dzieci do samodzielnego ich eksplorowania oraz które stymulują percepcję sensoryczną przez kreatywną zabawę.

W edukacji Montessori dziecko ma swobodę wyboru aktywności w ramach odpowiednio zorganizowanego środowiska, co pozwala mu rozwijać się w swoim własnym tempie, zgodnie z indywidualnymi zainteresowaniami. Dzięki temu może swobodnie, w zgodzie samym sobą, rozwijać swoje naturalne zdolności.

W kwestii wychowywania w metodzie Marii Montessori dorosły odgrywa nieco mniej tradycyjną rolę. Jego zadaniem nie jest narzucanie wiedzy, lecz wspieranie, obserwowanie i towarzyszenie dziecku w jego własnym procesie odkrywania świata. Kluczowymi pojęciami w tej metodzie są: porządek, koncentracja, powtarzalność, samodzielność i wolność w granicach. Zabawki i pomoce dydaktyczne są dobierane tak, aby odpowiadały konkretnym fazom wrażliwości dziecka i umożliwiały mu rozwijanie kompetencji poznawczych, ruchowych i społecznych. Do tego posiadają one estetyczny wygląd i umożliwiają indywidualne podejście dziecka do zabawy.

Montessori — zabawki wspierające rozwój malucha

Wielu rodziców zadaje sobie pytanie: dlaczego Montessori? Zabawki edukacyjne Montessori są projektowane tak, by wspierać rozwój motoryki małej i dużej, koordynację oko-ręka, logiczne myślenie oraz samodzielne rozwiązywanie problemów. Mają jasno określony cel: np. przesypywanie, przekładanie, sortowanie, dopasowywanie. Zabawki dostosowane są do dzieci na różnych etapach rozwoju. W ich konstrukcji unika się zbędnych dekoracji, hałaśliwych mechanizmów czy światełek, które mogą odciągać uwagę dziecka od istoty zadania. Dzięki temu zabawa staje się aktywnym procesem poznawczym, a nie biernym odbiorem bodźców. Każde dziecko, bawiąc się, ma szanse na zdobycie nowych umiejętności. Nic zatem dziwnego, że coraz więcej rodziców pragnie wdrożyć metodę Montessori do edukacji dzieci.

W pedagogice Montessori zabawki są określane mianem „pomocy rozwojowych”, co podkreśla ich funkcję edukacyjną. Mają one wspierać koncentrację, rozwijać poczucie sprawczości i umożliwiać dziecku podejmowanie decyzji oraz korygowanie własnych błędów. Zgodnie z badaniami nad neuroplastycznością mózgu, aktywna eksploracja i samodzielne wykonywanie zadań znacząco przyczyniają się do tworzenia trwałych połączeń neuronalnych u dzieci we wczesnych fazach rozwoju. Co istotne, wiele z tych zabawek „rośnie” wraz z dzieckiem — te same materiały mogą być wykorzystywane w różny sposób na kolejnych etapach rozwoju poznawczego. Dzięki temu zabawki Montessori wpisują się w filozofię zrównoważonego rozwoju.

Zabawki w duchu Montessori — drewniane zabawki i gadżety z naturalnych materiałów

Naturalne materiały, takie jak drewno, bawełna, metal i szkło (pod nadzorem dorosłych), dominują w przestrzeni Montessori. Są przyjemne w dotyku, trwalsze i bardziej ekologiczne od innych zabawek wykonanych z plastiku i innych tworzyw sztucznych. Oto przykłady popularnych zabawek Montessori:

Sortery kształtów i kolorów (np. Trixie - drewniany domek sorter Lew) — uczy koordynacji ruchowej i wzmacnia zdolności motoryczne. Sortery mogą dodatkowo służyć do nauki kolorów i kształtów oraz zająć dziecko przez naprawdę długi czas! Proste sortery dla niemowląt będą dla pociechy wstępem do gier, jakimi są puzzle i układanki.

Drewniane klocki dla niemowląt (np. Little Dutch - drewniane klocki dla dzieci Little Farm) —zabawa klockami to przykład kreatywnej, rozwojowej zabawy. Niepozorne kocki uczą dziecko myślenia abstrakcyjnego, wzmacniają precyzję ruchów i uczą kreatywności poprzez zabawę. Klocki Montessori to zabawki, które kochają dzieci w każdym wieku!

Wieże do układania (np. Little Dutch - kartonowa wieża Forest Friends FSC) —wieża do układania do kolejny doskonały sposób na zdobycie nowych umiejętności przez dziecko! Ta świetna zabawa ma wymiar edukacyjny i wspiera dzieci w ich rozwoju. Układając wieże, maluch odkrywa nowe możliwości, zależności, wzmacnia swoją koordynację wzrokowo-ruchową oraz uczy się zasad kolejności.

Drewniane pchacze — drewniany pchacz edukacyjny (jak np. Trixie - drewniany pchacz edukacyjny) to doskonała zabawka dla dzieci, które zaczynają stawiać pierwsze kroki. Pchacz to zabawka zachęcająca do podjęcia wyzwań i eksplorowania świata. Jest też jednym z lepszych ćwiczeń ruchowych, które może pomóc dziecku zdobyć pewność siebie podczas poruszania się. Pchacze Montessori nie służą jednak wyłącznie do nauki chodzenia — często posiadają one dodatkowe elementy sensoryczne, które zachęcają do zabawy manualne i pobudzają wyobraźnię malucha.

Tablice manipulacyjne „busy board" (np. Lilliputiens - drewniana tablica manipulacyjna wóz strażacki) - to doskonała zabawa, wzmacniająca umiejętności poznawcze i abstrakcyjne dziecka. Tablica składa się z różnych elementów, które mają za zadanie przyciągnąć uwagę dziecka i nauczyć je zależności przyczynowo-skutkowych. Każdy z ruchomych elementów tablicy to osobne ćwiczenie, które pomoże maluszkowi w zdobywaniu nowych umiejętności.

Zestawy do przesypywania i przelewania — drewniane miseczki Montessori —to bardzo często stosowane zabawki Marii Montessori. Przesypywanie elementów jest dla dziecka świetną zabawą i okazja do poznawania świata. Zabawa uczy dzieci samodzielności (przez co wzmacnia ich pewność siebie), skupienia oraz sprzyja doskonaleniu zdolności manualnych. Certyfikowane zabawki Montessori zapewniają dziecku bezpieczeństwo — kupując w sprawdzonych sklepach, mamy pewność, że zabawki są bezpieczne i odpowiednio dopasowane pod wiek dziecka.

Puzzle z uchwytami (np. Trixie - drewniane puzzle z liczbami Zwierzęta) —są to zabawki popularne na całym świecie. Zabawa polegająca na ułożeniu drewnianych puzzli względem kształtu jest doskonałym treningiem wzroku, ręki i mózgu. Taka rozwojowa kra sprawia dziecku przyjemność i pobudza jego ciekawość — zwłaszcza jeśli puzzle mają różne tekstury i kolory!

Drewniana kuchnia — drewniany zestaw do zabawy w kuchnię to zarówno zabawka, jak i dekoracyjny zestaw do pokoju dziecięcego. W naszym sklepie znaleźć można przepiękne produkty (jak np. Little Dutch - duża kuchnia pastelowa FSC), które z pewnością zachęcą każde dziecko do zabawy. A warto pamiętać, że zabawowe przygotowywanie posiłków, gotowanie i zmywanie to jedna z ulubionych zabaw maluszków!

Drewniane memory i klocki sensoryczne (np. Little Dutch - gra dla dzieci Memory Little Farm)—drewniane memory i klocki, podobnie jak zabawki do przesypywania, są świetną zabawą, która pomaga dziecku poznać świat, rozwija umiejętności motoryczne dziecka (zwłaszcza motorykę małą) i uczy myślenia przyczynowo-skutkowego.

Naukowe pomoce Montessori

Pomoce Montessori to specjalistyczne materiały dydaktyczne zaprojektowane z myślą o rozwijaniu konkretnych obszarów kompetencji dziecka: od matematyki, przez język, po zmysły i wiedzę przyrodniczą. Ich unikalna cecha to struktura progresywna — każde narzędzie buduje się na wcześniejszym doświadczeniu i prowadzi do coraz bardziej złożonych pojęć. W edukacji matematycznej wykorzystywane są np. kolorowe belki numeryczne, złoty materiał do nauki dziesiętnego systemu liczbowego czy tablice mnożenia, które pomagają dziecku zrozumieć abstrakcyjne pojęcia w sposób namacalny i intuicyjny. W obszarze językowym pojawiają się alfabet ruchomy, karty trójstopniowe czy pudełka gramatyczne.

Wszystkie pomoce Montessori wspierają uczenie się poprzez działanie. Duży nacisk kładzie się na samodzielne odkrywanie zasad. Pomoce Montessori pozwalają dzieciom dochodzić do wiedzy w sposób aktywny, dzięki czemu proces uczenia się staje się głębszy, bardziej zrozumiały i trwalszy. Badania nad uczeniem się przez doświadczanie (experiential learning) potwierdzają, że taka forma edukacji zwiększa zaangażowanie poznawcze i skuteczność przyswajania wiedzy. Dziecko nie tylko zapamiętuje, ale rozumie — a to jeden z głównych celów edukacji Montessori.

Naukowe pomoce Montessori wykorzystywane mogą być od najmłodszych chwil życia dziecka. Zabawki edukacyjne spotkać można coraz częściej nie tylko w żłobku czy przedszkolu Montessori, ale także w tradycyjnych placówkach, które sięgają po zdobycze tej właśnie metody.

Drewniana tablica i nie tylko — które zabawki Montessori w szczególności polecają eksperci?

Specjaliści z dziedziny pedagogiki i psychologii rozwojowej podkreślają wartość prostych, ale dobrze zaprojektowanych narzędzi, które wspierają rozwój manualny, sensoryczny i poznawczy dziecka. Tablice manipulacyjne — popularnie zwane busy board — to jedne z najczęściej rekomendowanych pomocy, ponieważ angażują wiele zmysłów naraz, uczą logicznego myślenia i pozwalają dziecku samodzielnie eksplorować różne mechanizmy, jak suwaki, zasuwki, guziki czy klamry. Kolejnym cenionym rozwiązaniem są wieże Montessori, znane też jako „kuchenne pomocniki” — dzięki nim dziecko może bezpiecznie uczestniczyć w codziennych czynnościach dorosłych, co wzmacnia jego poczucie sprawczości i uczy samodzielności.

Eksperci zwracają także uwagę na sensoryczne klocki,ramy do zapinania czy puzzle logiczne, które rozwijają cierpliwość, precyzję i umiejętność planowania. Dużym uznaniem cieszy się także przesypywanie Montessori — jedna z lepszych edukacyjnych zabaw dla Twojego dziecka. Wybierając zabawki w duchu Montessori, warto kierować się nie ich atrakcyjnością wizualną, lecz funkcją edukacyjną. Idealna zabawka to taka, która odpowiada na konkretną potrzebę rozwojową dziecka, zachęca do działania i nie ogranicza kreatywności. Dobrze dobrana pomoc nie narzuca sposobu zabawy, lecz otwiera przed dzieckiem wiele dróg odkrywania i samodzielnego uczenia się.